Tatrzański Park Narodowy
“Zakwitły ogrodki,
Holne, niebne kwiecie,
Musem ich ukochać
Jak matula dzieie.Zielone uboce
I strybne turnicki,
Nie chodził byk po wos,
Kie by nie kozicki”.
Tak w krótkich słowach góralskiej piosenki, czyli śpiewki, nieznany autor ludowy, chwali piękno naszych Tatr. Ale piękno Tatr to nie tylko ich wyniosłe szczyty, ich dumne przełęcze, piękno Tatr to przede wszystkim nie uroki Zakopanego i jego infrastruktury. Piękno Tatr zawiera się przede wszystkim w ich unikalnej florze i faunie, najmniej znanej dla przeciętnego turysty, który to nie z nieuwagi czy niechęci, ale najczęściej z braku wiedzy zdaje się ich nie dostrzegać. Dlatego też w niniejszym artykule postaram się króciutko przedstawić najważniejsze spośród tatrzańskich roślin i zwierząt.
Prócz tego chciałbym Was przestrzec, aby żadnej rośliny, żadnego zwierzęcia ani żadnego innego fragmentu przyrody nieożywionej nie niszczyć, uszkadzać, ani zabierać! Te unikatowe często, będące często na granicy wyginięcia składowe tatrzańskiego ekosystemu, stara się, często w wielkim trudzie, chronić, Tatrzański Park Narodowy.
Podróż po tatrzańskich górach
Naszą podróż po tatrzańskich bezdrożach zaczniemy w piętrze hal i turni, którego najbardziej charakterystycznym mieszkańcem jest kozica (rupicapra rupicapra). Kozica to zwierze krępe, o mocnych kończynach, z czarnymi hakowatymi rogami u obu płci. Kozica różni się w zależności od sezonu ubarwieniem, jej szata zimowa jest zazwyczaj czarna, w okresie letnim – rudawa. Kozice żyją w górach Europy i Azji, jej podgatunek północny – kozica tatrzańska – w ilości około 100 osobników, wyłącznie w Tatrach. Kozica jest symbolem Tatrzańskiego Parku Narodowego. Podziw budzi jej zdolność do zwinnego i szybkiego poruszania się po niedostępnych skalnych zboczach. Umożliwia jej to specyficzna budowa racic.
Dawniej urządzano na kozicę polowania, dzisiaj znajduje się pod ochroną. Gody przeprowadza w listopadzie, samica rodzi zazwyczaj jedno koźlę, w maju. Cały rok zwierzęta żyją w stadach, tzw. kierdlach. Naturalnymi wrogami kozicy są orzeł, wilk i ryś, dlatego właśnie przedstawiciele tego gatunku chronią się wysoko, w niedostępnych partiach gór. Kozice żyją zazwyczaj około 15 lat.
Niedźwiedź brunatny
Schodząc do piętra lasów, choć zdarza się i wyżej, napotkać możemy największego drapieżnika tatrzańskiego, jakim jest niedźwiedź brunatny (Ursus arctos). O misiu słyszał każdy, ale lepiej nazywać go po prostu niedźwiedź, bowiem ten duży, krępej budowy, brunatny drapieżnik w niesprzyjających okolicznościach może być niebezpieczny nawet dla człowieka. Silne łapy, zakończone pazurami, to bardzo potężna broń. Często można zauważyć jego ślady, odbite głęboko w ziemi lub na śniegu. Sprawia wrażenie powolnego, choć nie jest to absolutnie prawdą.
Dorosły osobnik potrafi przewędrować w ciągu doby nawet 100 km! Długość ciała tego kolosa dochodzi do dwóch i pół metra, masa to 150 – 300 kg! Samca trudno odróżnić od samicy, szczególnie niebezpiecznej, kiedy wyprowadza swoje młode. Niedźwiedzie mają bardzo dobry węch i słuch, znacznie gorszy jednak wzrok, na co trzeba zwracać szczególną uwagę podczas tatrzańskich wędrówek.
W Europie niedźwiedzie występują m.in. w górach Skandynawii, Karelii, Pirenejach, Apeninach, Alpach i Karpatach; liczniej w Europie Wschodniej i w Azji. W Polsce 60-70 osobników żyje w Bieszczadach, Tatrach, pojedyncze osobniki pojawiają się także w innych górach, Beskidzie Niskim, Sądeckim i Żywieckim. Niedżwiedź jest największym spośród wszystkich polskich drapieżników, jest wszystkożerny, a żeruje głównie nocą. Zimę przesypia w ukryciu, w tzw. gawrze. Żyje samotnie, w pary łączy się jedynie na czas rui, preważnie w maju i czerwcu. Po około 200 dniach ciąży samica rodzi jedno, dwa młode co dwa lata. Niedźwiedzie żyją około 50 lat.
Ryś i inne górskie zwierzęta
Również w piętrze lasów, napotkać możemy dużego kota barwy rudawej z ciemnymi cętkami i krótkim, tępo zakończonym ogonem. Jest to ryś (Lynx lynx), długości do 130 cm i masie od 15 do 35 kg. Posiada stosunkowo długie nogi, bardzo dobry wzrok i słuch. Na uszach ma charakterystyczne pędzelki z ciemnych dłuższych włosów, a po bokach głowy wyraźne bokobrody. Występuje w Eurazji i Ameryce Północnej, w Polsce niezbyt licznie, w Puszczy Białowieskiej oraz w Karpatach. Tatrzańską populację ocenia się na około 12 osobników. Okres godowy rysia trwa od stycznia do marca, a ciąża około 70 dni. Nietrudno więc obliczyć że każdego lata samica wyprowadzi swoje młode, których najczęściej rodzi dwa. Łowi drobną zwierzynę, ale też sarny i słabsze jelenie. W Tatrach jego ofiarami są nawet głuszcze, świstaki i kozice. Potencjalną ofiarę atakuje z zaskoczenia, z wysoko położonego punktu obserwacyjnego. Ryś w naszym kraju podlega ochronie.
Oczywiście, prócz tych najbardziej charakterystycznych i najbardziej zagrożonych gatunków dużych ssaków na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego występują również inne, nie mniej interesujące zwierzęta. Nie brakuje wilków, dzików, saren i jeleni, zajęcy, lisów, a także całej drobnicy, której nie sposób w krótkim artykule opisać…